در حالی که به‌نظر می‌رسید ایران و آذربایجان در حال حرکت به‌سوی کاهش تنش هستند، سخنان هفته گذشته رئیس‌جمهور آذربایجان بار دیگر بر تنور مناقشه جاری دمید.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حزب تدبیر و توسعه، در میانه بحران و آشوبی که جهان را با جنگ اوکراین دربر گرفته، تنش میان ایران و آذربایجان در حال شدت‌گرفتن است.
دمیدن بر تنور تنش‌ها
به‌رغم روابط پرچالشی که تهران و باکو در ماه‌های اخیر پشت‌سر گذاشته‌اند، در حالی که به‌نظر می‌رسید پایتخت‌ها در حال حرکت به‌سوی کاهش گرمای این وضعیت پیش می‌رفتند، سخنان هفته گذشته رئیس‌جمهور آدربایجان بار دیگر بر تنور مناقشه جاری دمید.
اگرچه باکو، از معرکه جنگ در قره‌باغ کوهستانی در سال ۲۰۲۰ به‌عنوان چهره پیروز میدان نبرد عبور کرد، با این همه در ادامه این وضعیت به‌نظر می‌رسد مقامات این کشور در پی تداوم توسعه‌طلبی‌های ارضی خود هستند. به‌دنبال چنین وضعیتی الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، سه‌شنبه گذشته، در سخنانی تحریک‌برانگیز به مناسبت سالروز پیروزی در شوشی در جمع نظامیان این کشور گفت: گفت: «ما در حال تقویت ارتش خود هستیم و بدان ادامه خواهیم داد. ارمنستان باید این را درک کند که این اصرار برخی از حامیان ارمنستان نیست که ما را در چهارچوب [صلح] فعلی نگه می‌دارد؛ بلکه این سیاست خود ماست. ما از کسی نمی‌ترسیم. اگر از کسی می‌ترسیدیم، هرگز جنگ دوم قره‌باغ را شروع نمی‌کردیم.»
او در ادامه این سخنان خود که به‌نظر می‌رسید به جمهوری اسلامی اشاره دارد، گفت: «آن‌ها (ارمنی‌ها) باید این را درک کنند تا قربانی محافلی نشوند که در خارج از کشور نشسته‌اند و می‌خواهند برای بار دوم با این منطقه به‌عنوان یک زمین بازی رفتار کنند. حرف اصلی را ما در اینجا می‌زنیم. ما اینجا قدرت اصلی را داریم. ارتش ما قهرمانی، حرفه‌ای‌گری و فداکاری نشان داده است. اگر لازم باشد دوباره نشان می‌دهیم، به خواسته خود می‌رسیم، همه این را می‌دانند و کسانی که در مرز ما برای حمایت از ارمنستان رزمایش نظامی برگزار می‌کنند نیز باید این را بدانند. هیچ‌کس نمی‌تواند ما را بترساند. اگر ارمنستان بخواهد یک سیاست همسایگی خوب در پیش بگیرد، ابتدا باید تمام مفاد بیانیه ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ را رعایت کند. باید در مذاکرات صلح با آذربایجان صادقانه عمل کند. نباید زمان را تصنعی به تأخیر انداخت، نباید منتظر معجزه بود که یکی بیاید و به‌جای او بجنگد. هیچ‌کس به‌جای آن‌ها نمی‌آید و نمی‌جنگد، اما اگر کسی هم بیاید و بجنگد، ارتش آذربایجان با آن‌ها مقابله خواهد کرد.»
عبور از مرزهای ارس
اگرچه علی‌اف در این سخنان ارمنستان را خطاب قرار داده بود، ولی از فحوای کلامش روشن بود که او تهران را مخاطب قرار داده بود و نسبت به برگزاری مانور نظامی اخیر در نزدیکی مرزهای این کشور واکنش نشان داده بود.
از روز ۲۶ مهرماه، سپاه پاسداران رزمایش نظامی سه‌روزه گسترده‌ای را در مرز همجوار با جمهوری آذربایجان با عنوان «اقتدار ۱۴۰۱» آغاز کرد. در این رزمایش، عملیات‌های یکپارچه، از جمله تاکتیک‌های امنیتی و دفاعی انجام‌شده توسط یگان‌های زمینی سپاه انجام و برای اولین بار، استقرار پل‌های موقت پانتونی برای آموزش نیروها و خودروهای نظامی برای عبور از موانع آبی مورد آزمایش قرار گرفت.
با توجه به اینکه بخش بزرگی از مرز طبیعی ایران و آذربایجان را قسمت‌هایی از رودخانه ارس تشکیل می‌دهد، استقرار پل‌های پانتونی موقت توجهات را در آذربایجانی‌ها به خود جلب کرد.
مخالفت با هر گونه تغییر ژئوپلیتیکی
با این حال آنچه تهران در برگزاری این رزمایش پیگیری می‌کرد، نوعی «مخالفت با هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه» یاد می‌شد؛ مسئله‌ای که مقامات ایرانی در ماه‌های اخیر بارها آن را تکرار کرده و نسبت به تغییرات قریب‌الوقوع مرزها و سایر تهدیدات ژئوپلیتیکی هشدار داده‌اند.
از جمله نگرانی‌های ایران از زمان جنگ ۲۰۲۰، پروژه کریدور زنگزور است؛ زیرا تهران نگران است ارتباط جغرافیایی‌اش با ارمنستان قطع شود. دو روز پس از آغاز رزمایش نظامی مذکور، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران گفت: «ایران اجازه انسداد مسیر ارتباطی خود با ارمنستان را نخواهد داد و برای تأمین این هدف، جمهوری اسلامی ایران از هرگونه تلاشی دریغ نخواهد کرد.
همچنین امیرعبداللهیان، در اقدامی که به‌نظر می‌رسید پیامی به آذربایجان علیه هرگونه برنامه ادعایی برای تغییر مرزها و قطع ارتباط ایران با ارمنستان باشد، در سفر سه‌روزه خود به ارمنستان ضمن افتتاح کنسولگری در کاپان ـ که به‌نوعی تأیید حاکمیت ارمنستان به این منطقه محسوب می‌شود ـ در سخنانی در مراسم افتتاح دفتر این کنسولگری گفت: «ما به‌صراحت مخالفت خود را با هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی مرزها در منطقه قفقاز اعلام کرده‌ایم… امنیت ارمنستان را امنیت جمهوری اسلامی ایران و منطقه می‌دانیم.»
به فاصله کوتاهی از سفر امیرعبداللهیان، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان پس از دیدار سه‌جانبه با رهبران روسیه و آذربایجان درباره جنگ در منطقه قفقاز، روز ۱۰ آبان وارد تهران شد و به‌طور رسمی مورد استقبال ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران قرار گرفت.
تاریخ را درست بخوانید!
در چنین شرایطی، سخنان هفته گذشته علی‌اف بار دیگر بر دامنه تنش‌ها افزوده است. روز پنجشنبه ۱۹ آبان سفیر جمهوری آذربایجان به وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران احضار و بر اساس گزارش رسانه‌ها مراتب نارضایتی و اعتراض شدید تهران نسبت به اظهارات «غیردوستانه» مقامات عالی جمهوری آذربایجان و «سیاه‌نمایی» رسانه‌های این کشور، به سفیر باکو ابلاغ شد.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه هم که پیش از این سخنان علی‌اف را «اظهارات غیردوستانه» خوانده و گفته بود: «مسیر حل مشکلات قفقاز نه مراجعه به نیروهای فرامنطقه‌ای؛ بلکه از پایتخت کشورهای منطقه می‌گذرد»، در نشست خبری روز گذشته خود هشدار داد که مقامات منطقه‌ای باید نتاریخ را درست بخوانند و «صبر ایران را به ضعف تعبیر و تفسیر نکنند.»
با این همه دامنه تنش‌ها به صحن علنی مجلس ایران هم کشیده شده است. محمدرضا میرتاج‌الدینی، نماینده تبریز در صحن علنی با اعتراض به سخنان تحریک‌آمیز رئیس‌جمهور آذربایجان، به ترکی خطاب به الهام علی‌اف گفت: «اگر بنا باشد کسی ملحق شود باید نخجوان به ایران ملحق شود.» محمود احمدی بیغش، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس خطاب به رئیس‌جمهور آذربایجان گفت: «آرزوی امپراتوری عثمانی و آناتولی بزرگ را به گور می‌برید؛ پس از تصورات غلط و توهمات خام بیرون آمده و خود را به پشتوانه‌های خیالی هم‌پیمانان فرصت‌طلب غربی و اسرائیل غاصب دلگرم نکنید.»
تنش‌زدایی یا تنش‌زایی؟
در میان تنش‌های لفظی میان دو طرف، روز گذشته جمهوری آذربایجان مدعی شد که پنج شهروند خود را به اتهام جاسوسی برای ایران در بحبوحه تشدید تنش‌ها بین این کشور و تهران بازداشت کرده است. سرویس امنیتی آذربایجان ادعا کرد این بازداشت‌ها بخشی از «اقدامات با هدف مقابله با فعالیت‌های مخرب انجام‌شده از سوی سرویس‌های مخفی ایران علیه آذربایجان است. پنج نفر بازداشت‌شده متهم به جمع‌آوری اطلاعات درباره ارتش آذربایجان از جمله خرید هواپیماهای بدون سرنشین اسرائیلی و ترکی و همچنین زیرساخت‌های انرژی این کشور هستند. ده روز پیش هم مقامات آذربایجان ادعا کرده بودند که هفده نفر متهم به عضویت در «یک گروه مسلح غیرقانونی سازماندهی‌شده از سوی ایران در خاک آذربایجان» را بازداشت کردند.
در میانه چنین وضعیتی، شب گذشته وزرای خارجه ایران و آذربایجان با یکدیگر تماس تلفنی برقرار کردند. بر اساس گزارش رسانه‌ها، طرفین در این تماس، در مورد تحولات منطقه و وضعیت اخیر در روابط دو طرف رایزنی کردند و بر ضرورت حل‌وفصل وضعیت اخیر و برطرف‌کردن نگرانی‌ها در چهارچوب گفت‌وگو و تفاهم دوجانبه تأکید کردند.
به‌نظر می‌رسد با بالارفتن فراتر از انتظار تنش‌ها، دو طرف ترجیح می‌دهند در حال حاضر تا حدی از دامنه آن بکاهند.
۵۹۶۵
انتهای پیام/
ارومیه – اشنویه – بوکان – پلدشت – پیرانشهر – تکاب – چالدران – چایپاره – خوی – سر دشت – سلماس – شاهین دژ – شوط – ماکو – مهاباد – میاندوآب – نقده – بانه – بیجار – دهگلان – دیواندره – سروآباد – سقز – سنندج – قروه – کامیاران – مریوان – سردشت – استان آذربایجان غربی – استان کردستان – استان ایلام – استان کرمانشاه – اسلام آباد غرب – پاوه – ثلاث باباجانی – جوانرود – دالاهو – روانسر – سر پل ذهاب – سنقر – شهرستان صحنه – قصر شیرین – کرمانشاه – کنگاور – گیلانغرب – هرسین – شهرستان آبدانان – ایلام – شهرستان ایوان – شهرستان بدره – شهرستان چرداول – شهرستان دره شهر – شهرستان دهلران – شهرستان سیروان – شهرستان ملکشاهی – شهرستان مهران – استان تهران – شهر خلیفان – شهر سیلوانه – شهر سیمینه – استان آذربایجان شرقی – استان اصفهان – استان قم – استان یزد – استان همدان – استان هرمزگان – استان مرکزی – استان مازندران – استان لرستان – استان گیلان – استان گلستان – استان کرمان – استان قم – استان قزوین – استان فارس – استان سمنان – استان زنجان – استان بوشهر – استان تهران – استان البرز – استان خراسان جنوبی – استان خراسان رضوی – استان خراسان شمالی – استان اردبیل – استان ایلام – شهرستان اسلامشهر – شهرستان پاکدشت – شهرستان پیشوا – شهرستان تهران – شهرستان دماوند – شهرستان رباط کریم – شهرستان ری – شهرستان شمیرانات – شهرستان شهریار – شهرستان فیروز کوه – شهرستان قدس – شهرستان قرچک – شهرستان ملارد – شهرستان ورامین – شهر شویشه – استان کهگیلویه و بویراحمد – مشهد – کرج – شیراز – تبریز – اهواز – رشت – زاهدان – ساری – دزفول – اراک – گرگان – بابل – آمل – بروجرد – آبادان – بجنورد – دلبران – شهرستان میانه – شهرستان سراب – مرند – بستان آباد – بناب – جلفا – شهرستان میانه – ورزقان – هشترود – ملکان – مراغه – عجب شیر – شبستر – آذرشهر – اسکو – محمد یار – چهاربرج – کاشان – نیشابور – شهر نوشین – شهر قوشچی – شهر سرو – شهر سردرود – شهر خسروشاه – شهر تبریز – شهر باسمنج – شهر چهاردانگه – شهر فرون آباد – شهر شریف آباد – شهر پاکدشت – شهر کیلان – شهر رودهن – شهر دماوند – شهر آبعلی – شهر آبسرد – شهر نصیرشهر – شهر نسیم شهر – شهر گلستان – شهر شهر جدید پرند – شهر صالحیه – شهر لواسان – شهر فشم – شهر شمشک – شهر تجریش – شهر وحیدیه – شهر اندیشه – شهر باغستان – شهر شاهدشهر – شهر فردوسیه – شهر کانی دینار – شهر چناره – شهر برده رشه – شهر موچش – شهر زرینه – شهر یاسوکند – شهر توپ آغاج – شهر پیرتاج – شهر بابارشانی – شهر کانی سور – شهر بوئین سفلی – شهر آرمرده – شهر سرو آباد – شهر صاحب – شهر مهران – شهر صالح آباد – شهر مورموری – شهر سراب باغ – شهر چوار – شهر زرنه – شهر ایوان – شهر شباب – شهر سرابله – شهرستان دلفان – شهرستان ازنا – شهرستان الیگودرز – شهرستان بروجرد – شهرستان پلدختر – شهرستان خرم آباد – شهرستان دوره – شهرستان دورود – شهرستان کوهدشت – شهر بیستون – شهر حمیل – شهر گودین – شهر سرمست – شهرستان آران و بیدگل – شهرستان اردستان – شهر مهاباد – شهرستان اصفهان – شهرستان برخوار – شهرستان بوئین میاندشت – شهرستان خمینی شهر – شهرستان فریدن – شهرستان بیله سوار – شهرستان پارس آباد – شهرستان خلخال – شهرستان سرعین – شهرستان کوثر – شهرستان کوثر – شهرستان مشگین شهر – شهرستان نمین – شهرستان نیر – شهرستان نطنز – شهرستان نجف آباد – شهرستان نائین – شهرستان مبارکه – شهرستان لنجان – شهرستان گلپایگان – شهرستان نظر آباد – شهرستان فردیس – شهرستان طالقان – شهرستان ساوجبلاغ – شهرستان اشتهارد – شهرستان گناوه – شهرستان کنگان – شهرستان عسلویه – شهرستان دیلم – شهرستان دیر – شهرستان دشتی – شهرستان ابهر – شهرستان ایجرود – شهرستان خدابنده – شهرستان خرمدره – شهرستان سلطانیه – شهرستان طارم – شهرستان ماهنشان – شهرستان ماسال – شهرستان لنگرود – شهرستان لاهیجان – شهرستان فومن – شهرستان طوالش – شهرستان صومعه سرا – شهرستان شفت – شهرستان سیاهکل – شهرستان رودسر – شهرستان رودبار – شهرستان آستارا – شهرستان آستانه اشرفیه – شهرستان املش – شهرستان بندر انزلی – شهرستان رضوانشهر – شهر گردکشانه – شهر سیه چشمه – شهر چهار برج – شهر باروق – شهر قطور – شهر فیرورق – شهر زرآباد – شهر میرآباد – شهر ربط – شهر محمود آباد – شهر کشاورز – شهرستان باشت – شهرستان بهمئی – شهرستان بویر احمد – شهرستان چرام – شهرستان دنا – شهرستان کهگیلویه – شهرستان گچساران – شهرستان لنده – شهرستان میرجاوه – شهرستان هیرمند – شهرستان ایرانشهر – شهرستان چاه بهار – شهرستان خاش – شهرستان دلگان – شهرستان زابل – شهرستان زاهدان – شهرستان سراوان – شهرستان هویزه – شهرستان هندیجان – شهرستان هفتگل – شهرستان مسجد سلیمان – شهرستان آبادان – شهرستان آغاجاری – شهرستان امیدیه – شهرستان اندیکا – شهرستان اندیمشک – شهرستان بندر ماهشهر – شهرستان بهبهان – شهرستان دزفول – شهرستان ارزوئیه – شهرستان انار – شهرستان بافت – شهرستان بردسیر – شهرستان بم – شهرستان جیرفت – شهرستان رابر – شهرستان راور – شهرستان رفسنجان – شهرستان رودبار جنوب – شهرستان ریگان – شهرستان زرند – شهرستان سیرجان – شهرستان شهر بابک – شهرستان عنبر آباد – شهرستان کهنوج – شهرستان منوجان – شهرستان نهبندان – شهرستان قائنات – شهرستان فردوس – شهرستان طبس – شهرستان سربیشه – شهرستان بشرویه – شهرستان بیرجند – شهرستان خوسف – شهرستان زیرکوه – شهرستان سرایان – شهرستان نیشابور – شهرستان مه ولات – شهرستان مشهد – شهرستان گناباد – شهرستان سرخس – شهرستان فریمان – شهرستان فیروزه – شهرستان قوچان – شهرستان کاشمر – شهرستان کلات – شهرستان خوشاب – شهرستان داورزن – شهرستان درگز – شهرستان رشتخوار – شهرستان زاوه – شهرستان سبزوار – شهرستان تربت حیدریه – شهرستان جغتای – شهرستان جوین – شهرستان چناران – شهرستان خلیل آباد – شهرستان خواف – شهرستان تربت جام – شهرستان بجستان – شهرستان بردسکن – شهرستان مانه و سملقان – شهرستان گرمه – شهرستان فاروج – شهرستان شیروان – شهرستان راز و جرگلان – شهرستان جاجرم – شهرستان بجنورد – شهرستان اسفراین – شهرستان میامی – شهرستان مهدی شهر – شهرستان گرمسار – شهرستان شاهرود – شهرستان سمنان – شهرستان دامغان – شهرستان آرادان – شهر بلبان آباد – شهر اورامان تخت – شهر سریش آباد – شهر دزج – شهرستان آبیک – شهرستان آوج – شهرستان البرز – شهرستان بوئین زهرا – شهرستان تاکستان – شهرستان خاتم – شهرستان تفت – شهرستان بهاباد – شهرستان بافق – شهرستان ابرکوه – شهرستان اردکان – شهرستان صدوق – شهرستان مهریز – شهرستان یزد – شهرستان میبد – شهرستان همدان – شهرستان ملایر – شهرستان نهاوند – شهرستان کبودرآهنگ – شهرستان اسد آباد – شهرستان بهار – شهرستان تویسرکان – شهرستان رزن – شهرستان فامنین – شهرستان ابوموسی – شهرستان بستک – شهرستان بشاگرد – شهرستان بندرعباس – شهرستان بندرلنگه – شهرستان پارسیان – شهرستان جاسک – شهرستان حاجی آباد – شهرستان خمیر – شهرستان رودان – شهرستان سیریک – شهرستان قشم – شهرستان میناب – شهرستان آشتیان – شهرستان اراک – شهرستان تفرش – شهرستان خمین – شهرستان خنداب – شهرستان دلیجان – شهرستان زرندیه – شهرستان ساوه – شهرستان شازند – شهرستان فراهان – شهرستان کمیجان – شهرستان محلات – شهرستان آمل – شهرستان بابل – شهرستان بابلسر – شهرستان بهشهر – شهرستان تنکابن – شهرستان جویبار – شهرستان چالوس – شهرستان رامسر – شهرستان ساری – شهرستان سواد کوه – شهرستان سوادکوه شمالی – شهرستان سیمرغ – شهرستان عباس آباد – شهرستان فریدونکنار – شهرستان قائم شهر – شهرستان کلاردشت – شهرستان گلوگاه – شهرستان محمود آباد – شهرستان میاندورود – شهرستان نکا – شهرستان نور – شهرستان نوشهر – شهرستان آزاد شهر – شهرستان آق قلا – شهرستان بندر گز – شهرستان ترکمن – شهرستان رامیان – شهرستان علی آباد – شهرستان کردکوی – شهرستان کلاله – شهرستان گالیکش – شهرستان گرگان – شهرستان گمیشان – شهرستان گنبد کاووس – شهرستان مراوه تپه – شهرستان مینودشت – شهرستان آباده – شهرستان ارسنجان – شهرستان استهبان – شهرستان اقلید – شهرستان بوانات – شهرستان پاسارگاد – شهرستان جهرم – شهرستان خرامه – شهرستان خرم بید – شهرستان خنج – شهرستان داراب – شهرستان رستم – شهرستان زرین دشت – شهرستان سپیدان – شهرستان سروستان – شهرستان شیراز – شهرستان فراشبند – شهرستان فسا – شهرستان فیروز آباد – شهرستان قیروکارزین – شهرستان کازرون – شهرستان کوار – شهرستان گراش – شهرستان لارستان – شهرستان لامرد – شهرستان مرودشت – شهرستان ممسنی – شهرستان مهر – شهرستان نی ریز – استان چهار محال و بختیاری – شهرستان اردل – شهرستان بروجن – شهرستان بن – شهرستان سامان – شهرستان شهر کرد – شهرستان فارسان – شهرستان کوهرنگ – شهرستان کیار – شهرستان لردگان – شهر پردیس – شهر تهران – شهر جواد آباد – شهر صفادشت – شهر فیروزکوه – شهر ارجمند – شهر صبا شهر – شهر قدس – شهر پیشوا – شهر رانکوه – شهر لولمان – شهر لشت نشاء – شهر کوچصفهان – شهر سنگر – شهر خمام – شهر خشکبیجار – شهر لوندویل – شهر بازار جمعه – شهر چاف و چمخاله – شهر رودبنه – شهر اسالم – شهر چوبر – شهر حویق – شهر لیسار – شهر هشتپر – شهر صومعه سرا – شهر گوراب زرمیخ – شهر مرجقل
